ترنجبین به فارسی “ترانگبین” یا “ترنگبین” است. آن را به فرانسوی Manne d’hedysarum و Manna d”alhagi و Manne de perse و به انگلیسی Manna of hedysarum و به عربی “ترنجبین” می نامند.
ماده ای است شیرین که به صورت شبنم روی گیاه حاج یا خارشتر با نام علمی (Alhagi maurorum یا خاربز مینشیند. در یک بررسی که توسط مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان انجام شد مشاهده شد که این شیرابه های قندی در نتیجه عمل حشره ای به طور طبیعی و با ایجاد شکاف به خارج تراوش می شود.
گیاه خارشتر در خنچه یا بوته خاری است که در بیابانها و دشتهای کم ارتفاع ایران مانند خراسان یزد تبریز زرند اطراف قم و بوشهر به طور خودرو فراوان دیده می شود.
سابقا از ترنجبین در کارخانجات ساده قند گیری به طور سنتی قند می گرفتند ولی بعدها چون فروش ترنجبین از نظر دارویی بازار بهتری پیدا کرد آن را فقط به عنوان دارو می فروشند.
ترنجبین حاوی ترکیبات قندی مختلفی چون گلوکز و فروکتوز، ساکاروز و تری ساکارید است که به راحتی در آب حل می شود.
خواص ترنجبین
ترنجبین طبق نظر حکمای طب سنتی گرم ولی در عین حال تر است.
ملین و مسهل است. دوز مصرفی ترنجبین به عنوان ملین بر حسب سن بیمار بین ۱۰ تا ۷۰ گرم است که با کمی آب مصرف میشود. این گیاه اگر در مقدار کم خورده شود،
ملین و اگر به مقدار زیاد مصرف شود، مسهل است.
در تسکین سرفه و درد سینه موثر است.
برای تسکین عطش و تب مفید است.
خاصیت ضدعفونی کنندگی خوبی دارد و میکروبها را از بین می برد به همین دلیل برای درمان بیماریهای عفونی مفید است.
خوردن ترنجبین با آب پنیر برای اخراج اخلاط سوخته، با ماء الشعیر برای دفع اخلاط گرم با کره برای باز کردن ادرار در مواردی که ترشح ادرار بند می آید مفید است.
اگر ترنجبین با آب زیره خورده شود برای دفع صدای شکم که با تب خفیفی توام باشد، نافع است.
مالیدن روغن برگهای آن برای روماتیسم خیلی نافع است.
جوشانده آن معرق است.
گلهای آن برای بواسیر مفید است.
عرق گیاه ترنجبین اگر مدتی کم کم خورده شود برای دفع سنگ کلیه و مثانه تا حدودی مؤثر است.
بسیاری از خانواده ها برای بهبود زردی کودک خود از مخلوط ترنجبین و آب قند استفاده میکنند که این مواد نه تنها تاثیری در بهبود زردی کودک ندارند، بلکه باعث اسهال و استفراغ نوزاد نیز میشوند.
در یک مطالعه تحقیقاتی که توسط اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با هدف بررسی اثر ترنجبین خوراکی در کاهش زردی نوزادان انجام گردید، نشان داده شد که علیرغم باورهای بومی مبنی بر تاثیر ترنجبین در کاهش زردی نوزادی، تجویز این ماده اثر قابل توجهی در درمان زردی ندارد.
بیماران مبتلا به حصبه اسهال خونی بواسیر خون ادراری و آبله از خوردن ترنجبین خودداری کنند.
ترنجبین برای طحال و اشخاص گرم مزاج مضر است.
تهیه آب ترنجبین
برای تهیه آب ترنجبین، مقداری ترنجبین را در آب جوش حل می کنند. سپس مایع صاف روی آن را بر می دارند و میگذارند قدری بماند تا مواد خارجی آن ته نشین شود. حالا مایع صاف شده روی آن، آماده خوردن است.
آب ترنجبین اگر صبح ناشتا خورده شود موثرتر است. مقدار خوراکی معمول آن ۱۲ تا ۳۵ گرم است.
