اسفرزه به عنوان ملین سنا به عنوان مسهل شیرین بیان و بابونه به عنوان ضد زخم معده و ضد التهاب و نعنا به عنوان ضد نفخ برای کار کرد و تنظیم دستگاه گوارش مفید هستند.
دستگاه گوارش سالم تضمین کننده سلامت افراد است. اختلال در این روند نه تنها بدن را از مواد مغذی محروم میکند بلکه باعث تجمع مواد زائد در بدن میشود که در این میان برخی گیاهان با خواص دارویی برای رفع مشکلات دستگاه گوارش مفید هستند.
۱ اسفرزه؛ ضد یبوست
دانه های اسفرزه به علت وجود لایه موسیلاژی به عنوان ملین و برطرف کننده ناراحتی های ناشی از بواسیر مطرح است. مهمترین اثر اسفرزه رفع یبوست است که برای اثر بخشی بهتر باید دانه ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود چرا که موسیلاژ سطح دانه ها برای حجیم شدن احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد.
مصرف اسفرزه بهتر است همراه با مایعات یا آب زیادتر از حد معمول باشد؛ بزرگسالان یک قاشق غذاخوری پر را در یک استکان ریخته و با مقداری آب مخلوط کرده، سپس آن را مصرف کنند و بلافاصله بعد از آن یک یا دو لیوان آب دیگر میل کنند و برای اثر بخشی ایده ال آن میتوان به مدت ۳ روز این کار را تکرار کرد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. همچنین برای کودکان ۶ تا ۱۲ ساله میتوان نصف این مقدار را در صبح و شب مصرف کرد و برای کودکان زیر ۶ سال بهتر است با مشورت پزشک استفاده شود.
مقدار مصرف متوسط اسفرزه ۱ تا ۲ بار در روز است. شروع و مصرف ناگهانی و مقدار نسبتا زیاد اسفرزه ممکن است باعث نفخ شدید و بزرگ شدن شکم شود که برای جلوگیری از این مسئله باید از کم شروع و به سه بار در روز رساند و یا دوره درمان را طولانی تر کرد. در مورد تداخل اسفرزه با دیگر مواد معدنی از جمله کلسیم، منیزیم، مس و روی)، ویتامین B12 ، گلیکوزیدهای قلبی و مشتقات کومارین باید گفت که مصرف خوراکی هم زمان اسفرزه باعث کاهش جذب و طول اثر کاربامازپین میشود که باید مصرف این گونه داروها را به طور جداگانه و با حداکثر زمان مصرف بین این داروها و اسفرزه تنظیم کرد.
۲.سنا تخلیه روده در اعمال جراحی و یا عکسبرداری از روده ها
سنا بهترین گیاه برای درمان پیوست است. این گیاه اثر مسهلی نسبتا قوی داشته و برای تخلیه روده در اعمال جراحی و یا عکسبرداری از روده ها استفاده می شود. بهتر است سنا از فرآورده های صنعتی آن که به شکل قرص است مصرف شود اما نیم تا یک گرم از برگ سنا به صورت دم کرده یا جوشانده با یک لیوان آب در روز نیز می تواند استفاده شود که محلول تهیه شده بسیار تلخ است.
دردهای شکمی و تنبلی روده ها پیامد مصرف بیش از حد سنا
مصرف بیش از حد این گیاه میتواند سبب دردهای شکمی دل پیچه و تنبلی روده ها را در پی داشته باشد؛ برای جلوگیری از تنبلی روده ها و عوارض طولانی مدت سنا بهتر است پس از یک یا دو هفته مصرف آن قطع شود سنا در حاملگی و شیردهی منع مصرف دارد چرا که مدارکی مبنی بر اثرات موتاژنیک و ژنوتوکسیک گزارش شده است. همچنین میوه ستا برای کودکان مناسب است و اثری ملایم تر از برگ دارد و مقدار مصرف آن همانند برگ است.
۳.شیرین بیان ضدالتهاب راههای تنفسی
شیرین بیان از قدیم به عنوان بهترین جلوگیری کننده و درمان کننده التهاب و زخم های معده مورد مصرف بوده است.
خلط آور، ضد سرفه و ضد التهاب بودن قسمتهای فوقانی راه های تنفسی از دیگر اثرات مهم این گیاه است.
نحوه مصرف شیرین بیان بدین ترتیب است که ۲ تا ۱۵ گرم پودر ریشه را می توان روزانه در یک لیوان آب ریخته و به مدت ۵ دقیقه جوشاند سپس آن را صاف و در یک یا چند نوبت مصرف کرد که این مقدار حاوی حدود ۲۰۰ تا ۸۰۰ میلی گرم گلی سربزین بوده که مقدار مجاز مصرف گلی سریزین در روز ۲ دهم میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن است.
مصرف روزانه بیش از ۵۰ گرم به مدت بیش از ۶ هفته شیرین بیان ممکن است باعث عوارضی از جمله احتباس آب در بدن کاهش سدیم افزایش پتاسیم و فشار خون شود؛ بنابر این افرادی که دارای پرفشاری خون بوده و با زمینه آن را دارند باید فرآورده های شیرین بیان را با احتیاط مصرف کنند.
برای افرادی که دارای پرفشاری خون هستند فرآورده هایی از شیرین بیان تهیه شده که دارای گلی سریزین کمتری است که به نام فرآورده های گلی سریزه در بازار موجود است. همچنین بی خطر بودن آن در دوران بارداری و شیردهی به اثبات نرسیده و بهتر است مصرف نشود.
بابونه گیاهی است علفی و در اکثر نقاط ایران میروید بابونه شیرازی به عنوان تقویت کننده معده ضد خونریزی ترمیم کننده زخم های سطحی و ضد اسپاسم گوارشی مصرف سنتی دارد. به منظور تهیه چای بابونه یک لیوان آب جوش را با ۱ تا ۲ گرم از گلهای خرد شده مخلوط کنید و پس از 15 دقیقه آن را صاف و مصرف کنید این میزان می تواند تا ۳ بار در روز تکرار شود و برای کودکان میتوان از همین روش استفاده کرد فقط میزان گیاه در هر نوبت ۲ گرم باشد.
بابونه را همزمان با داروهای وارفارین و سیکوسپورین مصرف نکنید.
مصرف بابونه و فراورده های حاوی آن در افرادی که حساسیت به گرده های علف هرز دارند، مضر است. مصرف آن در بارداری منع شده اما در دوره شیردهی عوارض جانبی گزارش نشده است.
مصرف همزمان بابونه با داروهایی مثل وارفارین و سیکوسپورین تداخل دارویی دارد و افرادی که این داروها را مصرف میکنند باید از بابونه پرهیز کنند.
بابونه دشتی نوع دیگر بابونه موجود در بازار دارویی ایران است. این گیاه مجموعه کاپیتول های دکمه ای شکل زرد رنگ و یا گلهای کوچک زرد رنگ و لوله ای شکل است که به عنوان ضد خونریزی و تقویت کننده معده و ضد عفونی کننده و ترمیم کننده و نیز شستشو دهنده و ایجاد کننده رنگ طلایی برای مو مصارف سنتی دارد.
۵.نعنا، ضد دردهای گوارشی و رفع سردی
نعنا، عرق نعنا و اسانس آن به عنوان ضد نفخ، تسهیل کننده هضم غذا، ضد دردهای گوارشی و رفع سردی، مصرف سنتی دارند.
نعنا به دو گونه نعنا قمی و نعنا فلفلی یا سوسنمبر است که اکثر خواص آن مربوط به وجود منتول در اسانس آن است و شامل اثرات ضد نفخ ضد درد، ضد اسپاسم، ضد احتقان و صفرا آور است.
مصرف گیاه نعنا و یا عصاره های آن حتی در طولانی مدت ایجاد عارضه نمی کنند و عوارض احتمالی اکثرا به اسانس و یا منتول در فراورده مربوط می شود.
تهیه چای از گیاه نعناع: ۲ گرم از برگ خرد شده نعنا را با یک استکان آب جوش مخلوط و پس از ۱۰ دقیقه صاف کرده و مصرف شود.
استفاده از اسانس خالص نعنا در التهاب و زخم به صورت موضعی یا خوراکی ممنوع به دلیل ایجاد تحریک التهاب و زخم هیچ گاه نباید از اسانس خالص نعنا به طور موضعی یا خوراکی استفاده کرد گزارشی مربوط به تداخلات دارویی، غذایی، مصرف در حامگی و شیردهی یا عوارض دیگر وجود ندارد و به نظر میرسد مصرف در حد دارویی آن بی عارضه باشد. با این حال ممکن است باعث کاهش شیر مادران شود که باید با احتیاط آن را مصرف کنند.
شیرین بیان از قدیم به عنوان بهترین جلوگیری کننده و درمان کننده التهاب و زخم های معده مورد مصرف بوده است.
فرآورده خوراکی نعنا از گونه Spicata توسط صنایع دارویی در حال حاضر تولید می شود که به صورت قطره ای به نام کارمینت در داروخانه ها وجود دارد و این قطره برای رفع نفخ درد و اسپاسم بسیار ایده آل بوده و عملکرد آن بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است.
